گزارش و تحقیق : دکتر ونوشه شکری
حمام های کاراکالا Terme di Caracalla
حمام ها"terme" به زبان ایتالیایی و"thèrmai" به یونانی به معنی "چشمه های آب گرم" یک سرویس بهداشتی عمومی و همچنین یکی از اصلی ترین اشکال سرگرمی در رم بود. حمام ها فقط برای استحمام ، ورزش و بهداشت شخصی نبودند بلکه مکان هایی برای دیدار ، قدم زدن و مطالعه بودند. در این گزارش به بررسی حمام های کاراکالا در ایتالیا می پردازیم که یکی از بزرگترین مکان های باستان شناسی در رم است وامروزه به موزه تبدیل شده و برای بازدید عموم باز است.
همانطور که از نام آن پیداست ، امپراطور کاراکالا ،این حمام ها را در قرن 3 میلادی در قسمت جنوبی شهر بنا کرد. برای رساندن آب به این ساخت و ساز عظیم ، شاخه ویژه ای از قنات آکوآ مارسیا Aqua Marcia ساخت که نام آن را از خانواده امپراطوری گرفت. این پروژه عظیم تنها به لطف فناوری پیشرفته و صدها برده و در طول 5 سال به پایان رسید. نویسنده لاتین ، پولمیوس سیلویسPolemius Silvius ، این حمام ها را یكی از هفت عجایب روم خواند. این نوعی پروژه ریسک پذیر و باشکوه بود که معماری رومی آن را به خوبی انجام داد: سقف هایی با طاق های عظیم و دهانه های بزرگ ، همه در کنار هم ساختمانهای دیدنی و متناسب با نسبت های باورنکردنی ایجاد کرده اند. این ساختارها که تا به امروزه زنده مانده اند ، حتی اگر عنصر اساسی «آب» دیگر در درون آنها جریان نداشته باشد ،هنوز هم خارق العاده هستند. این حمام ها در واقع برای استفاده گسترده مردم در محلات اطراف توسط امپراطوری ساخته شده که تمایل به جلب رضایت مردم داشته است. ورودی در هر ساعت از شبانه روز رایگان و در دسترس بود
این مکان روزانه بیش از 6000 نفرگنجایش داشت. مجتمع معماری حمام های کاراکالا در یک محوطه مستطیل شکل قرار گرفته بود ، که هر طرف آن بیش از 400 متر طول داشته که دسترسی اصلی آن در ضلع شمالی بوده است. حمام ها علیرغم شکل ظاهری خاص خود ، عمدتاً مورد توجه افراد طبقه کارگر بودند چون افراد مرفه معمولاً در خانه های خود حمام خصوصی داشتند.
معابر و سالن های مرکزی بزرگ توسط سقف های طاقدار عظیم پوشانده شده بود. این سالن ها دارای دو ردیف پنجره بزرگ بود که در معرض نور خورشید قرار داشتند.
استخرها توسط مخازن عظیمی تغذیه می شدند که می توانستند تا 80.000 متر مکعب آب نیز در خود جای دهند. سقف های بالای استخرها با کاشی های شیشه ای رنگی تزئین شده بودند.
برای گرم کردن آن ، اجاق گازهای زیرزمینی بسیار بزرگی وجود داشتند که هوای گرم را از طریق فضاهای زیر طبقات پخش می کردند. اجاق ها با مقادیر باورنکردنی از چوب تغذیه می شدند و رومی ها متأسفانه به دلیل استفاده بی رویه قطعات عظیمی از اراضی جنگلی معروف بودند.
اتاق های زیر زمینی
در زیر طبقات حمام ها فضاهای خدماتی وجود داشت که امکان مدیریت حمام ها به دور از چشم مشتریان خود را فراهم می کرد. مجموعه پیچیده ای از اتاق های زیر زمینی که در حال حاضر قابل بازدید نیستند ، یک نمای فوق العاده را ارائه می دهد: اجاقهای عظیم و فضای ذخیره سازی چوب و کوره ها جهت گرم کردن آب برای حمام های گرم و سونا ، و همچنین کارخانه و سیستم تنظیم آب و سایر سازه ها ، در این فضای جالب زیرزمینی با بیش از سه متر ارتفاع نگهداری می شدند. برای جلوگیری از پوسیدگی کف چوبی زیرزمین ، پنجره های سقفی ساخته بودند که باعث ایجاد جریان هوابه داخل می شد.
در طول سال ها ، حمام های حرارتی بارها و بارها احیا شدند تا اینکه سرانجام در 537 کار خود را برای همیشه متوقف کردند.
موزه جدید
در دسامبر 2012 در زیرزمین حمام های کاراکالا در سایت باستان شناسی در رم موزه جدیدی افتتاح شد. این موزه که توسط وزارت باستان شناسی دولت ایتالیا اداره می شود ، چهل و پنج قطعه بزرگ باستان شناسی را در خود جای داده است ، که قبلاً هرگز به صورت عمومی نمایش داده نشده بودند.
نمایشگاه دائمی این موزه ، که توسط معمار فابیو فرونساری Fabio Fornasari طراحی شده است ، با هدف نشان دادن چگونگی استفاده مردم رم از سالن های گرمایشی در گذشته است ، که این موضوع را با استفاده از عناصر ، مواد و رنگ هایی که به دقت انتخاب شده اند برای برانگیختن نقش و اهمیت آب در حمام های روم باستان بخوبی به نمایش درآورده است.
آثار باستانی در موزه با دقت داخل قاب های فلزی بزرگ قرار گرفته اند تا بازدید کنندگان بتوانند هر قطعه را با جزئیات تماشا و مطالعه کنند ، که البته این آثار در پس زمینه ای چشمگیر از ساختار تزیینی جذاب و پیچیده ای از حمام کاراکالا قرار گرفته اند.
آثار به نمایش در آمده در این موزه ، شامل سرستون های غول پیکر از هرکول ، ونوس و مارس و به صورت فیگوراتیو می باشد که در فریگیداریوم frigidarium (اتاق سرد) و ناتاسی natatio (استخر) یافت می شود ، همچنین این مجموعه دارای قطعاتی از حجاری و نقوش برجسته بزرگ است که کاراکالا برای یادبود فعالیت های رزمی خود ، از ستون مارکوس اورلیوس الگوبرداری کرده بود . این نقش برجسته ها ، مبارزات مختلفی را علیه مردم شمالی در حدود سال 200 میلادی به ثبت رساند و صحنه هایی از نبردها و زندگی نظامی را نشان می دهد.
معمار فابیو فروناری ، مسئول طرح و مفهوم نمایشگاه ، درک عمیقی از تعلق خاطرش را در این پروژه ارائه داد. هنگامی که برای اولین بار از زیر زمین پایین آمد ، ناگهان خود را در یک محیطی وسوسه انگیز و پر از فرصت پیدا کرد .هرچند در نگاه اول مانند هر تونل زیر زمینی قدیمی ، بدون هیچ گونه نشانه ای از پیچیدگی و هوشمندی برای ساخت یک گالری بود.
کف مرطوب ، آب و خاک که دیوارها را شسته بودند ، این ایده را به وجود آورد تا شکوه و عظمت قبلی حمام ها را احیا کند: تنها عنصر مفقود شده ، خود آب بود. او تصمیم گرفت تا آب خاطره انگیزترین شهر ابدی ، آب فونتانا دی تروی Fontana di Trevi را کشف کند. در این مرحله ، او تأثیر خاص رنگی را که آب قیمتی با آن باید جریان می یابد راپیدا کرد ، رنگی که حتی می تواند با آلودگی ظاهر شود ، اما در سطح عمیق تری می تواند روی ستونها منعکس شود و استحکام آنها را تقویت می کند: این رنگ "گلیکو"بود (آبی سبز ). برای ایجاد جلوه دلخواه ، قسمتهای رنگی با کمی خاك و لایه ای نازك از رزین و... ترکیب کرد تا به سطح آب نمادین ظاهر حرکتی داده شود. سکوهایی که از زیر آن روشن شده و با روکش جدید پوشانده شده اند ، تا حدی برای روشن کردن ستون های کاذب با سرستون های عظیم مورد استفاده قرار می گیرند. قفسه های این نمایشگاه با نشان دادن قطعاتی از دیوارهای اصلی سالن های بدنسازی حمام، به جای ساخت و ساز صرف ، حس همان مکان تاریخی را در ذهن ایجاد می کند.
برای راحتی 6000 تا 8000 نفری که هر روز از این مجتمع بازدید می کنند همه چیز فراهم است. وسایل مرمری نیز در سال 1996 از جاهای مختلف بازگردانده شد این قطعات با ارزش از ترس سرقت وبه مدت 16 سال در زیر زمین نگهداری شدند تا اینکه دوباره بتوانند به مردم عرضه شوند
